تداخلات دارو با آزمایش
تقریبا هیچ ازمایش و تستی نیست که از یک یا چند دارو تاثیر نگیرد، تداخلات دارویی یکی از مهم ترین علت های خطاهای آزمایشگاهی به شمار می‌رود. شدت این تداخلات میتواند خفیف ، شدید و یا تهدید کننده باشد و ممکن است جواب آزمایش به صورت دقیق به دست نیاید. بنابراین اگر فرد ازمایش دهنده هرگونه دارویی مصرف میکند باید به آزمایشگاه اطلاع دهد ، آزمایشگاه تاثیر داروها بر آزمایش های بیمار را بررسی میکند و در صورتی که بر جواب تست اثر داشته باشد ممکن است تصمیم بگیرد نمونه گیری را تا چندروز پس از پایان مصرف دارو عقب بیندازد یا پس از مشورت با پزشک مصرف دارو را متوقف کند.
تداخلات دارویی در آزمایش ها می تواند به طور قابل توجهی بر نتایج تست های آزمایشگاهی تأثیر بگذارد و به تفسیرهای نادرست یا گمراه کننده منجر شود. این فعل و انفعالات می تواند از طریق مکانیسم های مختلفی رخ دهد برای مثال برخی داروها می توانند با تأثیر بر روش آزمایش یا برهمکنش با مواد مورد اندازه گیری، با نتایج آزمایشات آزمایشگاهی تداخل داشته باشند؛و حتی داروها می توانند پارامترهای فیزیولوژیکی مانند عملکرد کلیه یا کبد را تغییر دهند که به نوبه خود می تواند نتایج آزمایش های مربوط به این اندام ها را تحت تأثیر قرار دهد. داروها می توانند با مهار یا القای آنزیم های دخیل در متابولیسم دارو بر مسیرهای متابولیک تأثیر بگذارند. این می تواند منجر به تغییراتی در سطوح دارویی شود که در تست های نظارت بر داروی درمانی اندازه گیری می شود و همچنین داروهایی که به پروتئین‌های خون متصل می‌شوند، می‌توانند با تغییر در دسترس بودن مکان‌های اتصال برای سایر مواد اندازه‌گیری شده در آزمایش‌ها، بر نتایج آزمایش‌های آزمایشگاهی تأثیر بگذارند.برخی داروها یا متابولیت های آنها نیز می توانند با واکنشگرهای آزمایشی واکنش متقابل داشته باشند که منجر به نتایج مثبت یا منفی کاذب شود.
برای آشنایی بهتر با این نتایج به ادامه مقاله توجه فرمایید:
آزمایش قند خون: برخی داروها می‌توانند سطح قند خون را تحت تأثیر قرار دهند و در نتیجه نتایج آزمایش را تغییر دهند. مثلاً داروهای ضد دیابت، استروئیدها و برخی داروهای قلبی ممکن است بر سطح قند خون تأثیرگذار باشند.
آزمایش لیپید خون: برخی داروها می‌توانند سطح کلسترول، تری‌گلیسرید و سایر چربی‌ها را در خون تغییر دهند. مصرف داروهای کنترل کلسترول، فیبراتها و استاتین‌ها ممکن است در نتایج آزمایش لیپید خون تأثیرگذار باشد.
آزمایشات کبدی: برخی داروها می‌توانند عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار داده و در نتیجه نتایج آزمایشات کبدی را تغییر دهند. داروهای ضد الت
آزمایشات کلیه: برخی داروها ممکن است تاثیری بر عملکرد کلیه داشته باشند و باعث تغییر در نتایج آزمایشات کلیه شوند. مثلاً داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند سطح کراتینین و اوره را در خون تغییر دهند.
تأثیر داروها بر آزمایشات ادرار:
آزمایش ادرار کلی: برخی داروها ممکن است تأثیری بر ترکیبات ادراری داشته باشند و نتایج آزمایشات ادرار را تغییر دهند. به عنوان مثال، داروهای ضدافسردگی، ضدآلرژی و دیورتیک‌ها ممکن است در نتایج آزمایش ادرار تأثیرگذار باشند.
آزمایش ادرار روزانه: برخی داروها می‌توانند حجم ادرار را تغییر دهند یا ترکیبات خاصی را در ادرار ایجاد کنند. به عنوان مثال، داروهای ضدفشار خون، دیورتیک‌ها و داروهای تنظیم کننده هورمون‌ها ممکن است تأثیری بر آزمایش ادرار روزانه داشته باشند.
برخی از داروهایی که بیشترین تأثیر را بر آزمایشات خون و ادرار دارند عبارتند از:د
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن.
- آنتی‌بیوتیک‌ها، به ویژه آنتی‌بیوتیک‌های سولفونامیدی و آمینوگلیکوزیدها.
- داروهای ضدآلرژی مانند آنتی‌هیستامین‌ها.
- دیورتیک‌ها، که به عنوان داروهای آب‌بر هستند و سطح الکترولیت‌ها و ادرار را تغییر می‌دهند.
- داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی، از جمله آنتی‌دپرسانت‌ها و آنتی‌پسیکوتیک‌ها.
- بعضی از داروهای اعصاب که ممکن است بر آزمایشات خون و ادرار تأثیر بگذارند عبارتند از:
ضدافسردگی‌ها (مثل سرترالین و فلوکستین)
ضداضطراب‌ها (مثل بنزودیازپین‌ها)
ضدصرع‌ها (مثل کاربامازپین و فنیتوئین)
ضدروان‌پریشی‌ها (مثل لیتیوم)
اروهای تثبیت‌کننده مزاج (مثل لیتیوم و والپروئیک اسید)
- آنتی‌بیوتیک‌های سولفونامیدی: این دسته شامل داروهایی مانند سولفامتوکسازول و کوتریموکسازول است. این داروها می‌توانند باعث افزایش سطح کراتینین و اوره در خون شوند و نتایج آزمایش ادرار را تحت تأثیر قرار دهند.
- آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزیدی: مانند گنتامایسین و آمیکاسین. این داروها می‌توانند سطح کراتینین را در خون افزایش دهند و نتایج آزمایش ادرار را تغییر دهند.
- دیگر آنتی‌بیوتیک‌ها: برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند پنی‌سیلین، سفتریاکسون و کلیندامایسین نیز ممکن است تأثیراتی روی آزمایشات خون و ادرار داشته باشند.
- مصرف وارفارین و قرص آسپرین ممکن است بر آزمایشات خون تأثیر بگذارد. هر دو دارو اثرات ضدتخثر دارند و ممکن است با پارامترهای خونی مرتبط با خونریزی و تجلی خونگیری تداخل کنند. در زمان انجام آزمایش خون، ممکن است نتایج مربوط به زمان انعقاد خون (PT و INR) و تعداد پلاکت‌ها (platelet count) تحت تأثیر قرار بگیرند.
در صورتی که پزشک شما دستور مصرف داروی تیروئید را داده است، بهتر است به دستورات او عمل کنید. پزشک شما میتواند راهنمایی کننده‌ای برای تداخل داروهای تیروئید با آزمایشات خون یا ادرار باشد. آزمایشات تیروئید معمولاً نیاز به شرایط خاصی دارند و ممکن است داروهای تیروئید درستی نتایج را تحت تأثیر قرار دهند.
همواره حتماً به پزشک خود اطلاع دهید که چه داروهایی مصرف می‌کنید تا در تفسیر نتایج آزمایش به درستی راهنمایی شوید.
هنگامی که به آزمایشگاه مراجعه می‌کنید، حتماً داروهایی که مصرف می‌کنید را به پرسنل آزمایشگاه اعلام کنید. این اطلاعات مهم برای تفسیر درست نتایج آزمایش و ارائه راهنمایی صحیح است.
در صورتی که برای آزمایش نیاز به ناشتا بودن دارید، پیش از آزمایش چندین ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید و فقط آب را می‌توانید مصرف کنید. اما در صورتی که برای داروهای خاصی که مصرف می‌کنید دستورات خاصی وجود دارد، به دقت آن را رعایت کنید.